Het is nu do maart 28, 2024 1:34 pm




Forum gesloten Dit onderwerp is gesloten, je kunt geen berichten wijzigen of nieuwe antwoorden plaatsen  [ 1 bericht ] 
'De Nazi-jacht stelde weinig voor '. 
Auteur Bericht
scaramouche
Bericht 'De Nazi-jacht stelde weinig voor '.
http://www.standaard.be/artikel/detail. ... d=RH2PVLRF

'De nazi-jacht stelde weinig voor'
Simon Wiesenthal was een windbuil en een charlatan

Op 8 mei 1945, vandaag precies 65 jaar geleden, capituleerde nazi-Duitsland. Na de oorlog werden enkele nazikopstukken vervolgd, maar velen ontsprongen de dans. 'De jacht op de nazi's stelde teleurstellend weinig voor', zegt Guy Walters in De jacht op het kwaad.

6 mei 1945. Twee SS-officieren staan op een bruggetje over een bergbeek in Oostenrijk te overleggen. De Amerikaanse tanks zijn tot op enkele kilometer genaderd. De ene, Wilhelm Höttl, werkt voor de inlichtingendienst van de SS en heeft al enkele maanden eerder zijn diensten aangeboden aan de Amerikaanse geheime dienst. Want iemand die weet wat hij weet, moet na de oorlog toch nuttig kunnen zijn?

De ander, Adolf Eichmann, is een veel fanatiekere nazi. Hij heeft als organisator van de opsporing en deportatie van de Joden zo'n 400.000 mensen naar de gaskamers gestuurd. Hij beseft dat hij moet onderduiken, en zodra hij kan Europa moet verlaten. Zo begint De jacht op het kwaad van voormalig The Times-journalist Guy Walters.

U deelt de kopstukken meteen op in opportunisten en hardgekookte nazi's.

'Höttl en Eichmann belichamen die twee types. Höttl is de opportunist, die zonder grote morele bedenkingen op ieder moment de kant kiest waar hij persoonlijk het meest voordeel uit kan halen. Om aan vervolging te ontkomen heeft hij voor een methode gekozen die heel succesvol is gebleken: hij ging werken voor de geallieerden. Eichmann daarentegen is een keiharde nazi. Hij is vaak beschreven als een saaie ambtenaar, een grijze muis die alleen maar punctueel uitvoerde wat hem was opgedragen. Dat beeld klopt niet. Hij was een arrogant man, gedreven en gemeen, die heel goed wist wat hij deed.'

Waren de topnazi's monsters, of heeft de oorlog van hen monsters gemaakt?

'Dat hangt af van geval tot geval. Ik denk niet dat Franz Stangl, commandant van het uitroeiingskamp Treblinka, of zelfs Jozef Mengele, de beruchte kamparts die gruwelijke medische experimenten uitvoerde, boosaardig geboren zijn. Ik denk niet dat ze in een normale maatschappij psychopathische killers zouden zijn geworden. Het vreselijke aan dictaturen is dat ze gewone mensen langzaam laten afglijden naar afstotelijk gedrag. Stangl was geen dogmatisch antisemiet, maar telkens als hij voor een morele keuze stond, koos hij verkeerd omdat hij zich liet leiden door een mix van zwakte en trouw aan zijn oversten. Hij had in de jaren dertig geen zin om het euthanasieprogramma voor gehandicapten te leiden - hij verloor er zijn eetlust door - maar hij zei ook niet nee. Zoals hij ook niet nee zei toen hem de baan van kampdirecteur in Treblinka werd aangeboden. Als je in het leven een paar keer een verkeerde afslag hebt genomen, wordt het steeds moeilijker de juiste weg terug te vinden.'

'Ook Mengele was volgens mij oprecht overtuigd dat hij met zijn experimenten op mensen levens aan het redden was. Dat hij, door proefkonijnen te selecteren uit een menigte die anders toch naar de gaskamers ging, hen nog een kans gaf. Dat is natuurlijk nonsens, maar ik denk wel dat hij dat meende. Zijn enige moraliteit bestond binnen het systeem.'

U toont begrip voor mensen die honderdduizenden Joden de dood injoegen.

'Niet voor hun daden. Ik probeer alleen te doorgronden hoe relatief banale mensen tot dergelijke daden gedreven worden. Bovendien is de ene nazi de andere niet. Klaus Barbie bijvoorbeeld, de sadistische baas van de Gestapo in Lyon, was een door en door slecht mens, a complete shit. Hij zou altijd een schoft geworden zijn, ook in een democratie: dan zou hij een meedogenloze gangster geworden zijn of zo. En Adolf Eichmann behoort tot dezelfde categorie.'

'Maar van Mengele is een karikatuur gemaakt. Die verhalen over hoe hij later in Buenos Aires jonge vrouwen vermoordde die hem opzochten voor een abortus: dat is onzin. Hij aborteerde juist veilig en professioneel. Mengele was een trotse man die altijd wilde tonen hoe goed hij was in zijn werk. Het is verschrikkelijk wat hij als kamparts heeft uitgespookt, maar ook de waanzin van die experimenten paste in zijn logica van “ik moet nuttig werk verrichten,. In andere omstandigheden zou hij een anoniem wetenschapper geworden zijn.'

'Door romans en films zijn die figuren wel erg uitvergroot. Alleen van Barbie konden ze geen karikatuur maken. Die martelde kinderen en hij schiep er genoegen in om, als hij gevangenen in het achterhoofd schoot, hen te laten vallen met de mooist mogelijke tuimeling. Een regelrecht psychopaat.'

Die psychopaat werd na de oorlog door de Amerikanen ingehuurd en tegen vervolging beschermd. Dat is toch onvoorstelbaar?

'Op het eerste gezicht wel. Je neemt toch geen massamoordenaars aan omdat ze informatie hebben over je nieuwe vijand? Maar je moet dat in de context zien van de angst destijds voor Stalin en het communisme. Nu kunnen wij dat relativeren, maar toen zag het Westen de USSR als een boosaardig rijk dat dringend in toom gehouden moest worden. Daarvoor moest alles wijken. Sommige nazischurken hadden nuttige informatie. Moreel was het walgelijk hen te gebruiken, maar strategisch was het logisch. De Fransen deden verontwaardigd dat de Amerikanen Barbie beschermden, maar zelf gebruikten ze ook voormalige SS-officieren als informanten. Dat gebeurde toen aan beide kanten van het IJzeren Gordijn.'

In 1943 hadden de geallieerden in de Verklaring van Moskou gezworen de verantwoordelijken 'te vervolgen tot het eind van de wereld'. Het zijn holle praatjes gebleken.

'Dat die mooie voornemens nooit zijn uitgevoerd, heeft zowel een praktische als een politieke verklaring. De praktische is dat ze het volume van het werk formidabel onderschat hebben. Als je dertig- tot veertigduizend oorlogsmisdadigers op te sporen hebt, dan heb je daar enorm veel middelen en mensen voor nodig, en die waren er niet. De weinige mensen die er wel waren, kregen nauwelijks leiding en logistieke steun. Bovendien hebben de geallieerden een soort primitieve voorloper van een computersysteem gebruikt om die enorme hoeveelheid informatie te beheren, en dat is hopeloos misgelopen.'

'De tweede reden was politiek. In een oorlog komen er oorlogsmisdaden voor aan alle zijden. De Britse premier Winston Churchill zei: straks richten we de spots nog op wat we zelf hebben gedaan. Bovendien was het voor de stabiliteit in Europa van het grootste belang om zo snel mogelijk een economisch en politiek gezond West-Duitsland te hebben, en dan kon je tientallen jaren van pijnlijke naziprocessen wel missen.'

Waren de Joden niet boos over die uitblijvende gerechtigheid?

'Over het algemeen hadden die de handen vol met hun eigen nieuwe staat. Er waren wel uitzonderingen, zoals Tuviah Friedman, die afrekende met een aantal voormalige nazi's en daarbij niet zachtzinnig te werk ging. Een groep wrekers heeft ook eens geprobeerd de broden te vergiftigen van de dertigduizend krijgsgevangenen in een interneringskamp in Nürnberg. Het arsenicum was niet sterk genoeg. Heel het kamp werd ziek, maar niemand stierf. Ik heb een Britse Jood geïnterviewd die meedeed aan nachtelijke moordraids op nazi's, en die gaf toe wat het probleem was met wraakacties: je wilt het kwaad bestrijden, en je eindigt met een slecht geweten voor de rest van je leven. Het is altijd een slecht idee zelf rechter en beul te willen spelen.'

En mensen ontvoeren in vreemde landen om ze te veroordelen en te executeren, zoals de Mossad deed met Adolf Eichmann in Argentinië?

'Juridisch bekeken is ook dat verkeerd, maar ik heb - zoals de meeste mensen - ook een instinctieve kant die zegt: prima gedaan. Wellicht hadden de Israëli's beter voortdurend dossiers gepubliceerd over de plaatsen waar oudnazi's ondergedoken leefden, met namen en foto's, om zo de Argentijnse en Paraguayaanse autoriteiten voor schut te zetten. Maar de Mossad speelde het liever anders.'

Waarom hebben ze alleen Eichmann ontvoerd, en geen anderen?

'In de eerste plaats bij gebrek aan geld. Er waren andere prioriteiten: de beveiliging van de jonge staat Israël tegen de Arabische buren. Bovendien was het gewoon moeilijk in de jaren zestig om de wereld rond te reizen op zoek naar gevluchte nazi's. We spreken over Argentinië omstreeks 1960. Het was niet zo makkelijk om daar een betrouwbare auto te huren, aan lokaal geld te komen, foto's te ontwikkelen zonder op te vallen. Nazikopstukken lokaliseren was niet zo moeilijk. Zowel Eichmann als Mengele kon je gewoon tegenkomen op restaurant in Buenos Aires. De zoons van Eichmann gebruikten hun eigen naam. Mengele stond gewoon in het telefoonboek. Maar de moeilijkheid was: hoe smokkel je hen het land uit als je hen gevangen hebt?'

Hoe leefden zo'n Mengele en Eichmann eigenlijk?

'Nogal armoedig, zeker Eichmann. Zeker niet in de betere wijken, laat staan in chique villa's. Van de romantische versie uit films zoals Marathon man en The boys from Brazil klopt niets. Er bestond geen Odessa-netwerk van oude SS-kameraden, ze konden geen schatten meesmokkelen uit Europa, ze moesten allerlei klusjes opknappen om rond te komen. De geheimzinnige oude wolf die onder een schuilnaam in een villa aan de rand van de jungle aan het Vierde Rijk aan het bouwen was: bullshit.'

Die bullshit is mede gecreëerd door Simon Wiesenthal, de beroemde nazi-jager. In uw boek ontmaskert u die als een windbuil en een dilettant. Shocking.

'Voor de duidelijkheid: ik ben geen Holocaustontkenner of antisemiet, ik ben gewoon een schrijver die van historische accuraatheid houdt. Mijn boek is deze week uitgekomen in de Verenigde Staten, en ik ben bang voor de reacties. Wie een zo vereerde Jood aanvalt, wordt snel beschuldigd van antisemitisme. Daarom heb ik er ook een punt van gemaakt mijn boek extreem te documenteren. Ik heb bewijzen. Ik ben zelf ook vertrokken met het idee dat Wiesenthal een halve heilige was. Maar ik heb al zijn memoires gelezen, en ze vergeleken met andere bronnen en getuigen, en op het einde van de rit was de gelauwerde held een pathologische leugenaar geworden. Veel mensen hebben zich laten verblinden door het aantrekkelijke verhaal van de welbespraakte kampoverlever, die in zijn eentje 1.100 nazimonsters opspoorde. In werkelijkheid zijn dat er hooguit tien, en zat hij er meestal compleet naast omdat hij blindelings dubieuze informanten geloofde.'

'Wiesenthals hele levensverhaal is bijeengelogen. Hij zat niet bij de partizanen in de oorlog, hij heeft niets nuttigs bijgedragen aan de opsporing van Eichmann. Wiesenthal is een goed lobbyist geweest voor de Joodse zaak, maar hij was allesbehalve een nazi-jager. Hij heeft de waarheidsvinding bemoeilijkt door allerlei onzin te verspreiden. Hij was een amateur, die met onvoorzichtige beschuldigingen zelfs het leven van een onschuldige heeft verwoest. Simon Wiesenthal was een charlatan.'

Mythes rond nazi's zijn altijd populair geweest. Martin Bormann, Hitlers rechterhand, is nog vaker na zijn dood gezien dan Elvis Presley.

'Monnik in Rome, spion in Moskou, jager in Tirol, door een onderzeeër afgezet in Argentinië, nachtclubbaas in Paraguay, verkoper van fish & chips in Surrey: hij dook op de zotste plaatsen op. Op zich kan ik wel begrijpen dat er nog op Bormann gejaagd werd. We weten pas sinds een jaar of twintig echt zeker dat hij in 1945 is doodgeschoten bij een poging om te vluchten uit Hitlers bunker. Het was mogelijk dat hij ontsnapt was. Maar de gretigheid waarmee mensen in de hele wereld hem herkenden, is hilarisch. Gewoon omdat hij een kleine, corpulente, kale blanke man was, en zo zijn er veel. De “Bormann leeft,-mythe is een industrie op zich geworden: veel journalisten, uitgevers en regelrechte oplichters hebben goed geld verdiend aan onthullingen over zijn “ontdekking,. Nazi's verkopen goed, hé.'

Neemt u de schrijvers of regisseurs van die boeken en films iets kwalijk?

'Entertainment is niet verboden, ook niet als het over oorlogsmisdadigers gaat. En het is niet allemaal onzin. The Odessa file bijvoorbeeld - het boek van Frederick Forsythe en de film met John Voigt - is goed. Hoewel ik niet geloof dat er ooit echt een groots opgezet netwerk heeft bestaan van voormalige SS'ers, klopt het wel dat veel voormalige nazi's elkaar hand- en spandiensten verleenden na de oorlog, om onder te duiken of naar een ander continent te vluchten. Zo ver zaten dat boek en die film er dus niet naast.'

Zijn er eigenlijk nazi-jagers die wél goed werk leverden?

'Zeker. Serge en Beate Klarsfeld hebben een heleboel nazi's voor de rechter gebracht, onder wie Klaus Barbie. Beate Klarsfeld ging als jonge moeder naar landen als Bolivia en Paraguay om op haar eentje te protesteren tegen die regimes die topnazi's als Barbie tewerkstelden en beschermden. Dat is ronduit heroïsch. Wiesenthal daarentegen heeft van zijn hele leven geen voet in Zuid-Amerika gezet. Maar veel van dat soort helden zijn er niet. Hoe meer ik opzocht over de nazi-jacht, hoe duidelijker het werd dat er bijzonder weinig op nazi's gejaagd is.' Dat is toch bizar? Dat sommige nazi's inlichtingen te koop hadden, kan toch niet de enige verklaring zijn voor de onwil om deze massamoordenaars op te sporen?

'Mensen wilden vergeten. Zes jaar lang had de hele wereld een vreselijke oorlog meegemaakt, die zestig miljoen mensenlevens had geëist. Er leefde op het einde van de jaren veertig een enorme collectieve drang om die ellende achter zich te laten en naar huis te gaan. Wie had toen nog zin om tien jaar te blijven hangen in verwoeste landen als Duitsland, Oostenrijk of Japan om daar oorlogsmisdadigers op te sporen? Dan liever enkele van de grootste kanonnen voor de rechter brengen, en dan de hele zaak trachten te vergeten.'

Maar de Duitsers zagen de schuldigen onder hun neus rondlopen, en in vrijheid sterven.

'En deden daar niets aan. Ik ben in Wenen Erna Wallisch gaan opzoeken, die als SS-bewaakster in Ravensbrück vrouwen en kinderen sloeg terwijl ze naar de gaskamer gedreven werden. Ze is nooit vervolgd door het Oostenrijkse gerecht. Toen ik naar haar vroeg, wilden de buren niet helpen. In landen waar een dictatuur heeft geheerst, leeft achteraf vaak een gevoel van collectieve schuld: waarom hebben we niets gedaan om dat te voorkomen? Die collectieve schuld leidt tot inertie. We doen er niets aan omdat het te pijnlijke wonden openrijt.'

U hebt ook Erich Priebke ontmoet, die als SS-commandant in Italië de leiding had over de moord op 335 burgers tijdens een wraakactie. Hoe voelde dat?

'Ik vond het bizar dat hij op mijn opa leek. 92 jaar, erg beleefd en zelfs charmant in de omgang. Hij opende meteen een fles wijn, om halftien 's ochtends. Hier zit ik dan met een Gestapo-officier, dacht ik. Ik kon toch niet weigeren hem de hand te schudden, of me zijn wijn te laten smaken? Maar het was vreemd. Schuldkwesties in zo'n dossiers zijn ook uiterst complex. Priebke heeft altijd volgehouden dat hij orders opvolgde, en zelf de kogel riskeerde als hij geweigerd zou hebben deze wraakactie uit te voeren. Dat klinkt niet onbegrijpelijk, maar er is wel een jongere SS-officier die geweigerd heeft en die daarvoor door zijn oversten nooit is gestraft. Enige individuele verantwoordelijkheid was dus mogelijk. Maar ik veronderstel dat Priebke efficiënt en trouw wilde zijn. Wat hem uiteraard niet vrijpleit. Maar een duivel? Hij had geen hoorns op zijn hoofd. Voor de oorlog werkte hij in het hotelwezen, hij heeft lang gewerkt in het Savoy Hotel in Londen. Zonder die oorlog zou hij wellicht een keurig leven hebben geleid.'

Vindt u het een geruststellende, of juist een verontrustende gedachte dat het geen monsters in hart en nieren waren?

'Het verraste me niet. Ik geloof niet dat Duitsers slechtere mensen zijn dan Belgen en Britten. Als er zoveel Duitse oorlogsmisdadigers waren, dan is dat omdat hun regime hen zo gemaakt heeft - wat niet wil zeggen dat ze onschuldig zijn. Ik denk alleen dat het voor jou en mij iets te makkelijk is te zeggen: als ik daar in die grot nabij Rome had gestaan, dan zou ik geweigerd hebben te schieten. Want wij hebben niet de laatste tien of vijftien jaar van ons leven in de mentaliteit van nazisme en Gestapo geleefd.'

'De jacht op het kwaad' is uitgegeven bij Manteau.


za mei 08, 2010 6:19 pm
Geef de vorige berichten weer:  Sorteer op  
Forum gesloten Dit onderwerp is gesloten, je kunt geen berichten wijzigen of nieuwe antwoorden plaatsen  [ 1 bericht ] 


Wie is er online

Gebruikers op dit forum: Geen geregistreerde gebruikers. en 12 gasten


Je mag geen nieuwe onderwerpen in dit forum plaatsen
Je mag niet antwoorden op een onderwerp in dit forum
Je mag je berichten in dit forum niet wijzigen
Je mag je berichten niet uit dit forum verwijderen

Zoek naar:
Ga naar:  
cron
Alle rechten voorbehouden © STIWOT 2000-2012. Privacyverklaring, cookies en disclaimer.

Powered by phpBB © phpBB Group