Hendrik Frederik (Henk) KUIPERS (23 jaar)Foto: Huis der Historie - Hengelo
Henk is geboren op 11 november 1917 te Hengelo (OV)
Zoon van Antonie Barend (Toon) KUIPERS en Elisabeth Wilhelmina (Betsie) van DRUTEN
Henk wordt geboren als tweede van zes kinderen in een arbeidersgezin aan de Van Lennepstraat 22 in
Hengelo
Het gezin van Toon en Betsie Kuipers. v.l.n.r. Herman (1919) , vader Toon (1887), Henk (1917),
Bertus (1921), Stien (1930), moeder Betsie (1890), Trui (1914) en Jan (1923).
Foto: Huis der Historie - Hengelo
In het gezin speelt het christelijk geloof een belangrijke rol. Na de lagere school zit verder leren er niet in.
De financiën daarvoor ontbreken. Het is midden in de crisisjaren als Henk van school komt. Hij vindt een
baan als hulpje bij een schoenmaker, maar daar krijgt hij meer klappen dan loon. Henk komt uiteindelijk
terecht in de gieterij van Stork. Daar doet hij het zwaarste en smerigste werk, de gietstukken uit het vuur
trekken. Het zware werk is het ook nog erg ongezond, maar voor Henk voelt het bijna als een verademing.
Bij Stork wordt hij gewaardeerd, al is het maar omdat anderen het werk niet willen doen.
Aan zijn baan bij Stork komt tijdelijk een einde als hij op 1 juli 1937 in dienst moet.
Henk wordt ingedeeld als dienstplichtige huzaar bij het 1e Regiment Huzaren en gaat voor zijn eerste
opkomst naar Amersfoort. In deze periode is men druk bezig met de reorganisatie en motorisering van
de cavalerie. Henk is aanvankelijk ingedeeld bij het paardenvolk maar de vorming van een Regiment
Huzaren Motorrijders is in volle gang. Uiteindelijk wordt Henk ingedeeld bij het Mitrailleur Eskadron van
het 1e Regiment Huzaren Motorrijders (ME - 1 R.H.M.).
Een Mitrailleur Eskadron op oefening
Foto: www.zuidfront-holland1940.nl
Henk in het ceremonieel tenue van de cavalerie, de bijbehorende "kolbak"
ligt voor hem op de stoelleuning. Vermoedelijk is deze "statiefoto" speciaal
genomen voor de familie thuis in Hengelo
Foto: Huis der Historie - Hengelo
Na 15 maanden, op 8 october 1938, zit de verplichte diensttijd voor Henk erop.
Hij komt weer thuis in Hengelo. Gelukkig kan hij weer terecht bij Stork. Henk
gaat dagelijks naar zijn werk, maar is ook regelmatig ziek thuis. Na 10 maanden
bij Stork houdt het werk daar voor Henk alweer op.
De regering besluit, gezien het conflict tussen Duitsland en Polen over Danzig, tot
afkondiging van de algemene mobilisatie. De eerste mobilisatie dag is dinsdag
29 augustus 1939. Henk gaat opnieuw naar de kazerne bij zijn oude onderdeel
het 1 R.H.M.
Het zijn spannende maanden die vooraf gaan aan de Duitse inval op 10 mei 1940.
Broer Herman zit intussen ook in dienst en voor hun ouders is het een moeilijke tijd.
Beide broers komen af en toe voor verlof naar huis maar er zijn niet veel herinnering-
en die nog een beeld kunnen hoe het met Henk is vergaan.
De broers Henk (links) en Herman Kuipers
Foto: Huis der Historie - Hengelo
Medio november 1939 vond de concentratie van de gehele Lichte Divisie in Noord-Brabant
plaats, waarbij 1 R.H.M. eerst in Liempde en vanaf eind december in Breda werd gelegerd.
In verband met de toegenomen dreiging van vijandelijke luchtlandingen in het westen van
Nederland werd 1 R.H.M. in de tweede helft van april 1940 aan de Lichte Divisie onttrokken
en naar Wassenaar verplaatst, waar het regiment als mobiele reserve onder rechtstreeks
bevel van de Commandant Vesting Holland werd gesteld.
Op 7 mei 1940 had 1 R.H.M. bevel gekregen met ingang van de volgende dag de grote wegen
vanuit Den Haag in de richting van Amsterdam, Utrecht en Rotterdam in een zeer verspreide
opstelling van voor zonsopgang tot na zonsondergang te bewaken. Hiertoe werden bij toerbeurt
ingezet een van de eskadrons huzarenmotorrijder en twee secties van het mitrailleureskadron.
Op 10 mei 1940 bond het regiment de strijd aan met Duitse parachutisten en luchtlandings-
troepen in de omgeving van het vliegveld Valkenburg en de eerder genoemde grote wegen.
10 mei 1940
In de nacht van donderdag 9 op vrijdag 10 mei gaat een eenheid van 1 R.H.M. om 02.00 uur
op weg om stellingen te betrekken langs de Rijksweg Den Haag - Wassenaar - Amsterdam.
Men vreest dat deze weg door een vijand gebruikt kan worden voor landingen met transport
vliegtuigen.
Om 03.00 uur is het eerste alarm. Het duurt even voordat men zicht heeft op wat zich afspeelt.
Vanaf 04.30 uur wordt het duidelijk dat Duitse parachutisten worden afgeworpen tussen het
vliegveld Valkenburg (ZH) en het (hulp)vliegveld Maaldrift. Om 05.00 uur wordt bevel gegeven
de Duitse parachutisten aan te vallen en uit te schakelen. De eerste gewonden bij het Mitrailleur
Eskadron zijn dan al gevallen wanneer een zijspancombinatie door Duits vuur wordt getroffen.
Ook Henk ligt in stelling nabij Maaldrift. De stelling ligt tussen de Rijksstraatweg en de trambaan.
Veel Duitse transportvliegtuigen kunnen door de slechte bodemgesteldheid van het vliegveld
Valkenburg daar niet meer landen en wijken uit naar de in de buurt gelegen Rijksstraatweg om
daar een (nood)landing uit te voeren. Daar worden de toestellen beschoten door Nederlandse
militairen, ook vanuit de stelling waar Henk ligt. Tijdens een van deze acties wordt Henk getroffen
en loopt daarbij zeer ernstig beenletsel op. De open beenbreuk is op zich al voldoende om hem uit
te schakelen, maar het letsel is ernstiger. Er zijn niet veel verbandmiddelen aanwezig. De strijd
gaat ondertussen gewoon door, tijd om de wond van Henk goed te behandelen is er niet. Het been
raakt ernstig ontstoken. Zijn maten slepen hem vanaf dat moment met zich mee om te voorkomen
dat hij als krijgsgevangene in Duitse handen zal vallen. Dat heeft ernstige gevolgen voor de wond
aan zijn been. Op een kar komt hij uiteindelijk in Leiden terecht maar het lukt niet om Henk naar
een ziekenhuis te brengen.
Al snel wordt duidelijk, dat Henk helemaal naar Amsterdam vervoerd moet worden voor opname in
een ziekenhuis. Pas in het Burgerziekenhuis aan de Linnaeusstraat in Amsterdam kan hem voor het
eerst adequate hulp worden geboden. Helaas treedt er geen herstel op.
De familie in Hengelo
Stien (toen 10 jaar) kan zich 10 mei 1940 nog wel goed herinneren. "Ik was nog een meisje en ik
ging aan de Deldenerstraat kijken naar de Duitse colonnes die voorbij kwamen. Ik had geen idee
van de zorgen die mijn ouders hadden over mijn broers".
De ouders weten alleen dat Herman gelegerd is in Rotterdam, maar waar Henk zich bevindt weet
niemand. Wanneer op 15 mei een militair aanbelt, wordt het ergste gevreesd. Hij brengt hen het
zakboekje van Herman dat is teruggevonden in de puinhopen van een gebombardeerde school in
Rotterdam. Van Herman zelf geen spoor. Die ziet gelukkig op bijna hetzelfde moment kans zijn
familie een bericht te sturen via de buren die telefoon hebben.
Herman is als monteur gelegerd op het vliegveld Waalhaven bij Rotterdam. Hij schuilt tijdens het
bombardement in de kelder van de Christelijke Technische School aan de Gordelweg . Het gebouw
stort in maar een dag later wordt Herman ongedeerd terug gevonden in de puinhopen.
Het duurt nog een paar dagen voordat er ook bericht komt van Henk. Hij is gewond opgenomen in
het Burger Ziekenhuis in Amsterdam. Onbekend is hoe hij gewond is geraakt en hoe ernstig het is.
Zelf doet hij er heel luchtig over. Hij stuurt een kaart met de boodschap "als het jullie zo gaat als
mij, heb je niets te klagen". Helaas treedt er geen herstel in. Oorlogsverwondingen leiden dikwijls
tot ernstige infecties die op hun beurt kunnen leiden tot gangreen en dus mogelijk amputaties van
ledematen. Wanneer na enkele weken nader onderzoek wordt gedaan blijkt, dat Henk lijdt aan een
slopende ziekte die ook het herstel van zijn oorlogsverwonding in de weg staat.
Het Burger Ziekenhuis kan niets meer bieden en daarom wordt hij een paar weken later overgebracht
naar het sanatorium Zonnestraal in Laren, niet voor herstel maar voor verpleging. Henk heeft het er
best naar zijn zin maar genezing blijft uit.
Elke zondag moet Henks moeder vanuit Hengelo de reis ondernemen naar Laren. Zijn vader komt
niet mee, daar is geen geld voor. Ook de andere leden van het gezin gaan nooit naar Laren.
Moeder Betsie gaat eerst met de trein naar Deventer. Dan met het veer over de IJssel, de brug is
immers op 10 mei door Nederlandse troepen opgeblazen. Vervolgens gaat zij met de trein naar
Hilversum en tenslotte met de stoomtram naar Laren. Ze kan maar even bij haar zoon zijn, dan
moet ze noodgedwongen alweer de terugreis aanvaarden, anders komt ze niet meer dezelfde dag
thuis. Geen wonder dat gezocht wordt naar een andere oplossing.
Tegen het eind van 1940 komt Henk terug naar Hengelo. Hij wordt opgenomen in een ziekenkamer
aan de Kievitstraat, een soort verpleegafdeling van het Algemeen Ziekenhuis, op een afstand van
ongeveer 20 minuten lopen naar de ouderlijke woning. Daar wordt hij bijna een jaar verpleegd
terwijl zijn conditie steeds slechter wordt. Moeder Betsie zoekt hem elke dag op, vader Toon af en
toe, de broers en zussen regelmatig. Henk vertelt weinig of niets over wat hem is overkomen.
Henk met zuster Ebbekink, in zijn kamertje aan de Kievitstraat, september 1941
Foto: Huis der Historie - Hengelo
Medio october 1941 gaat het bergafwaarts. Henk wil graag nog een keer naar het ouderlijk huis
aan de Van Lennepstraat. Besloten wordt om de voorkamer van het huis in te richten als zieken-
kamer. Het is een hele operatie om Henk midden in de oorlog van het ziekenhuis naar huis te
brengen, maar uiteindelijk lukt het op zaterdag 18 october 1941 aan het einde van de ochtend.
Bij zijn vertrek uit de Kievitstraat roept Henk nog een vrolijk afscheid naar het meisje in de naast
gelegen kamer, niet wetend dat het meisje juist die nacht is gestorven.
Henk kan maar heel kort genieten van het thuis zijn.
Enkele uren na zijn thuiskomst, om 15.00 uur sluit hij voorgoed zijn ogen.
De verwondingen en de slopende ziekte zijn hem teveel geworden ..........
Foto: Huis der Historie - Hengelo
De aangifte van het overlijden van Henk Kuipers werd op 20 october 1941 gedaan door Herman
Engelbert Kuipers. Hij was aanspreker en hoewel de namen kloppen was hij geen directe familie.
Foto: Huis der Historie - Hengelo
Dagblad van het Oosten - Almelo's Dagblad, zaterdag 25 october 1941
Op 22 october 1941 is de begrafenis. Vanuit het sterfhuis loopt de familie met vele belangstel-
lenden, vrienden, mensen uit de kerk en ook collega Huzaren, naar de Algemene Begraafplaats
aan de Oldenzaalsestraat waar Henk Kuipers ter aarde wordt besteld in Vak E XI, Rij 2, Graf 46.
Foto: Huis der Historie - Hengelo, Wybo Miedema, januari 2011
Een vergeten gevallene
Het was een klein bericht in de krant. Op 26 juni 2010, tijdens de viering van Veteranendag, werd op
de 1e verdieping van het stadhuis van Hengelo (OV) een plaquette onthuld met de namen van alle
Hengeloërs die als militair zij omgekomen. Een paar dagen belde Stien Woning-Kuipers (1930) naar
het stadhuis met de vraag of de naam van haar broer ook op de plaquette stond. Ze wilde graag eens
komen kijken. Maar de naam van haar broer, Hendrik Frederik Kuipers, stond niet op het monument,
zoals zijn naam op vrijwel geen enkel monument voorkomt. Dat werd het begin van een zoektocht
naar de omstandigheden waaronder Henk Kuipers in de meidagen van 1940 gewond is geraakt en
meer dan een jaar later aan de gevolgen daarvan is overleden.
Henk Kuipers werd geen held en kreeg geen glorie
Inmiddels is de naam van Henk Kuipers alsnog aangebracht op de plaquette in de hal van het stadhuis
te Hengelo.
Het graf van Henk ligt in februari 2011 nog op de Algemene Begraafplaats aan de Oldenzaalsestraat in
Hengelo, maar niet lang meer. Zijn directe nabestaanden, twee broers en een zuster, zijn ondertussen
hoogbejaard. Ze weten dat als zij er niet meer zijn, er nog maar weinigen naar het graf zullen omkijken.
Ze vinden het beter dat Henk begraven wordt bij zijn kameraden. Ze hebben de Oorlogsgravenstichting
verzocht om zijn stoffelijke resten over te brengen naar het Militair ereveld Grebbeberg.
De Bergings- en Identificatie Dienst van de Koninklijke Landmacht zorgt voor de uitvoering ervan.
Foto: André Reijniers (31 juli 2011)
Foto; André Reijniers (10 april 2011)
Dienstplichtig huzaar Henk Kuipers heeft op 26 mei 2011 zijn laatste rustplaats gekregen op het Militair
ereveld Grebbeberg te Rhenen (UT). Militairen van 42 Tankbataljon uit Havelte zorgden, in aanwezigheid
van nabestaanden, voor de herbegrafenis van Henk die dan, 70 jaar na dato, alsnog de eer zal krijgen die
hem als gevallen soldaat uit de meidagen van 1940 toekomt.
Henk Kuipers ligt begraven in rij 14, graf 18.
Foto: www.defensie.nl
Foto: www.defensie.nl
Foto: André Reijniers (31 juli 2011)
Een speciaal woord van dank gaat uit naar Wybo Miedema, "Huisbaas" van het
Huis der Historie te Hengelo.Bronnen o.a.:
"Geen held, Geen Glorie",
Henk Kuipers, een vergeten gevallene
Wybo Miedema, Uitgave Het Huis der Historie, Hengelo (OV) 2011
"Gevallen voor Nederland",
Nederlandse gesneuvelden in de meidagen 1940
J.W. de Leeuw. Uitgeverij Aspekt, Soesterberg 2012
"De slag om de Residentie" 8e herziene en aangevulde druk
E.H. Brongers. Uitgever Aspekt, Soesterberg 2004
"De Regimenten Huzaren Motorrijders 1938 - 1940"
J.A. Bom. Uitgave: Stichting Museum Nederlandse Cavalerie, Amersfoort 1999
"Herleefd verleden" Strijd om Valkenburg ZH in mei 1940
J. Portengen. Uitgeverij Eburon, Delft 1995
"Algemeen overzicht van de strijd om en in de Vesting Holland en de strijd tegen de
Luchtlandingstroepen rondom 's-Gravenhage, Mei 1940"
C.D. Kamerling. Staatsdrukkerij en Uitgeversbedrijf, 's-Gravenhage 1954.
oorlogsgravenstichting.nl
www.avrm.nl
www.defensie.nl
www.delpher.nl
www.mei1940.nl